Strona została zaktualizowana
w dniu 17 grudnia 2012 roku

Herb "Belina" - herb oszmiańskiej linii Żeligowskich.

INFORMACJA O RODZINIE
ŻELIGOWSKICH

Przedmowa

Gen. broni Lucjan Żeligowski jest dla Polaków znaczącą postacią historyczną i wywodzi się ze szlachty oszmiańskiej h. Belina, która według rodzinnych przekazów od 12 pokoleń zamieszkiwała w Oszmiańskiem i w Nowogródzkiem.
Po ukończeniu szkoły wiejskiej w Żupranach oraz gimnazjum klasycznego w Wilnie i uzyskaniu matury, rozpoczął w roku 1888 naukę w Oficerskiej Szkole Piechoty w Rydze. W następnych latach służył w armii rosyjskiej, m.in. w 136 pułku piechoty. W randze kapitana brał udział w wojnie rosyjsko-japońskiej (1904-1905). Od 1912 r. był członkiem tajnego Związku Walki Czynnej w Rosji. Po wybuchu I wojny światowej od 1915 r. walczył w szeregach Brygady Strzelców Polskich, sformowanej przy wojsku rosyjskim, dowodząc batalionem, a następnie po uzyskaniu w 1917 r. stopnia pułkownika pułkiem piechoty.
Od stycznia 1917 r. do maja 1918 r. w I Korpusie Polskim gen. Dowbór – Muśnickiego w Rosji, m.in. jako dowódca Dywizji Strzelców. Po rozbrojeniu I KP przedostał się na Kubań, gdzie w lipcu 1918 r. został dowódcą polskiej 4 Dywizji Strzelców. Awansowany do stopnia generała. Na czele podległych mu oddziałów toczył boje z Armią Czerwoną i zajął Odessę. Następnie przedostając się przez austriacki kordon, poprzez Rumunię w kwietniu 1919 r. dotarł do Polski, zajmując Tarnopol.
Od kwietnia 1919 r. do kwietnia 1920 r. pełnił funkcję dowódcy grupy operacyjnej w rejonie Mińska na Białorusi. Później do października 1920 r. dowodził 10 dywizją piechoty. Zasłużony podczas działań bojowych pod Radzyminem w czasie wojny polsko-bolszewickiej.
W październiku 1920 r. mianowany dowódcą 1 Dywizji Piechoty Litewsko-Białoruskiej. Na jej czele, na podstawie poufnego rozkazu Józefa Piłsudskiego, wbrew ustaleniom umowy polsko – litewskiej zawartej z Litwinami w Suwałkach zajął w dniu 9.10.1920 roku Wilno i Wileńszczyznę (tak zwany „bunt Żeligowskiego”) , proklamując utworzenie Litwy Środkowej (samodzielnego państwa niezależnego od Polski).
Po zjednoczeniu Litwy Środkowej z Polską (1922) pełnił w latach 1921-1925 obowiązki Inspektora Armii w Warszawie. W 1923 r. uzyskał stopień generała broni. Od 27 listopada 1925 r. do 10 maja 1926 r. w gabinecie Aleksandra Skrzyńskiego pełnił funkcję ministra Spraw Wojskowych. W czasie zamachu majowego w 1926 r. poparł J. Piłsudskiego. Następnie powrócił na stanowisko Inspektora Armii.
W 1927 r. przeszedł w stan spoczynku i osiadł w swoim majątku Andrzejewo gm. Turgiele (pow. wileński). Od 1928 r. pełnił funkcję prezesa Kapituły Orderu Polonia Restituta. Od 1929 r. był członkiem Trybunału Stanu. W latach 1935-1939 był posłem na Sejm z ramienia Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem (BBWR).
We wrześniu 1939 r., jako cywil, współpracował z dowództwem Frontu Południowego. Następnie przedostał się do Francji. Po ewakuacji w 1940 r. do Wielkiej Brytanii został członkiem Rady Narodowej RP oraz kanclerzem Kapituły Orderu Virtuti Militari.
Zmarł w Londynie. Jego zwłoki przewieziono do Warszawy i pochowano na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach.
Lucjan Żeligowski odznaczony był m.in. rosyjskimi odznaczeniami wojennymi, Orderem Virtuti Militari II i V kl., Polonia Restituta I kl., czterokrotnie Krzyżem Walecznych oraz Krzyżem Niepodległości


Szczegółowe informacje o życiu i działalności zostały przedstawione w biografii generała przygotowanej przez dr Dariusza Fabisza w biografii pod tytułem: "Generał Lucjan Żeligowski (1865-1947). Działalność wojskowa i polityczna" Wydawnictwo DiG, Warszawa 2007.

Więcej fotografii gen. L. Żeligowskiego i jego najbliższej rodziny można obejrzeć w Galerii u dołu strony.

Zarówno data i miejsce urodzin gen. Lucjana Żeligowskiego, jak również data jego śmierci są przedmiotem wielu niejasności i przekłamań.
Nigdy nie było wątpliwości co do związków Żeligowskiego z szeroko rozumianą Wileńszczyzną, jednak co do tego, gdzie dokładnie i którego dnia urodził się przyszły generał broni nie było jasności i zgody wśród jego biografów, a nawet – jak się wydaje – tej pewności nie miał sam generał i jego potomkowie. Pojawiały się informacje o zaścianku Sikunie gm. Soły, a nawet o Nieświeżu. Ostatecznie przyjęto salomonowe rozwiązanie wskazując w wielu oficjalnych biografiach na Oszmianę – będącą stolicą Oszmiańszczyzny, z której niewątpliwie wywodził się ród Żeligowskich.
Tematem tym zainteresował się Wasilij Jursza, który od wielu już lat gromadzi i weryfikuje dane genealogiczne budując kompendium wiedzy o oszmiańskich rodach szlacheckich. Odnalazł on w księgach metrycznych parafii Soły powiatu oszmiańskiego w Narodowym Historycznym Archiwum Białorusi w Grodnie ( fond 920/2/1) dokładną informację o miejscu i dacie urodzenia generała, które to dane publikujemy poniżej (Generacja 9 punkt 35/28).
Niezależnie od badań W. Jurszy metrykę tę znalazł i potwierdził, nieżyjący już, wilejski krajoznawca Anatol Rogacz, który opublikował informacje z niej wynikające w białoruskiej „Regionalnej gazecie”.
Nie ma żadnych wątpliwości co do autentyczności i prawdziwości tych danych, co powinno skutkować zmianami w większości zapisów encyklopedycznych – zawierających bezspornie błędne dane.
Podobne nieścisłości dotyczą daty śmierci generała (7 lub 9 lipca 1947 roku), przy czym sprawa ta wymaga dalszych badań bowiem do tej chwili nikt nie opublikował aktu zgonu Lucjana Żeligowskiego.

Żeligowscy na Oszmiańszczyźnie

Wywód rodu w Mińskiej Deputacji Szlacheckiej z dnia 20.06.1802

(Uwaga: w przypadku występowania przy dniu urodzenia liczby w nawiasie oznacza ona datę chrztu)

Generacja 1

-- 1/х  szlachta Jakób Żeligowski

W metrykach litewskich z 1623 r. jest mowa o popisie wojskowym w Oszmianie, na którym stawił się Jakób Żeligowski uznanego imienia Kimbirowo (tak o swoim pochodzeniu pisał gen. Lucjan Żeligowski) /Dariusz Fabisz, „Generał Lucjan Żeligowski 1865-1947. Działalność wojskowa i polityczna”, Warszawa 2007, s. 22/

Generacja 2

2/1  Mikołaj, syn Jakóba

Generacja 3

3/2  Jan=Gotard, syn Mikołaja

Generacja 4

4/3  Kazimierz=Leon, syn Jana

5/3  Andrzej

Generacja 5

6/5  Jan, syn Andrzeja

7/5  Mikołaj

Generacja 6

8/6  Antoni, syn Jana

9/6  Józef

/6  Benedykt

10/6  Onufry (wsp. 1802)

11/6  Ignacy (wsp. 1802)

12/6  Marceli (wsp. 1802)

13/7  Jan, syn Mikołaja

Generacja 7 

14/10  Julian, syn Onufrego (ur. 1787, po roku 1812 pojawił się na Wileńszczyźnie z rekomendacji swojego krajana, pułkownika byłych Wojsk Polskich, przewodniczącego mińskiej izby kryminalnej Jana Wiktorowicza Lubańskiego; zm. 8.05.1853, Kościeniewicze, żona – Marianna Lubańska, zm. 18.04.1857, rodzice żony – skarbnik piński Marcin L. & NN)

15/10  Walerian (wsp. 1802)

16/10  Jan

17/10  Justyn

18/10  Ignacy

19/10  Leon

20/10  Felicjan ( bracia od Jana do Felicjana wsp. w 1802 ?, ale w Mińskiej Deputacji Szlacheckiej nie wsp. )

/11 NN  (Ignacy miał trzech synów, którzy mieszkali na Żmudzi, ich imiona w wywodzie nie zostały wymienione)

/12  Ignacy, syn Marcela (wsp. 1802)

/12  Teodor (wsp. 1802)

/12  Benedykt

/12  Józef (Benedykt i Józef pokazani na wykresie drzewa genealogicznego rodu Żeligowskich jako „uschnięte” gałęzie)

21/13  Tomasz, syn Jana (wsp. 1802)

/13  Antoni (wsp. 1802)

Generacja 8 

/14  Socier ? (Соцер ¹ )=Antoni , syn Juliana (ur. 1813, powtórny sakrament chrztu 20.07.1816, zaścianek Korejkowce, parafia Коścieniewicze)

¹ Соцер – takie imię w języku rosyjskim wpisane do metryki (odpowiednik polski nieznany)

22/14  Mikołaj ¹ (ur. 1814, powtórny sakrament chrztu 8.07.1816, zaścianek Korejkowce, parafia Kościeniewicze, żona – Julia Mazurkiewicz)

¹ za uczestnictwo w Powstaniu Styczniowym 1863 roku razem z żoną i dziećmi zesłany do Tobo lska.

23/14  Edward=Witold ¹ (ur. 21(23).11.1815, powtórny sakrament chrztu 20.07.1816, zaścianek Korejkowce, parafia Kościeniewicze, poeta-konspirator, w 1851 zesłany do Pietrozawodska, następnie do Orenburga, w 1857 zwolniony spod nadzoru policji; dzierżawił państwową posiadłość Plebańce, kawaler, zm. 28.12.1864 w Genewie)

¹ Według danych w Wikipedii Edward urodził się w roku 1816 w majątku (folwarku) Mariampol powiatu wilejskiego (kilka kilometrów od Korejkowców, także parafia Kościeniewicze).

24/14  Aleksander (ur. 1818, zaścianek Korejkowce, w 1843 pomocnik bobrujskiego okregowego naczelnika, dzierżawił państwową posiadłość Wołkołata)

25/14  Władysław (ur. 1821, zaścianek Korejkowce, w 1846 kierował budową drogi Bobrujsk – Mohylew; dzierżawił państwowe starostwo wilejskie.

26/14  Helena (ur. 1823, zaścianek Korejkowce, mąż - NN Rodziewicz)

27/14   Hektor (ur. 1829, znajdował się pod nadzorem policji od 29.01.1864; Wyrok: "jako człowiek całkowicie niepewny w sprawach politycznych". Zamieszkiwał w Cywilsku (Rosja przeduralska – Czuwaszja). 2.10.1867 wyjechał do Kazania w celu dalszej podróży do Warszawy.

/21  Michał, syn Tomasza (wsp. 1802)

Generacja 9 

28/27  Gustaw ¹ (ur. 1842 – parafia Kurzeniec, wśród uczestniczących przy sakramencie chrztu Jan z synem Zenonem Lubańscy i Edward Żeligowski, zm. do 1883, żona – Władysława Tracewska, zm. na suchoty 25.06.1883, Żuprany, k. Żuprany; rodzice żony – NN Т. i Aleksandra Mikosza)

¹ uczestnik Powstania Styczniowego 1863 roku

/27   Erast (Эраст)

/27  Czesław

/27   Felicjan

/27   Lucjan

/27   Teresa=Marianna

35/28  Lucjan=Mieczysław=Rafał, syn Gustawa [ur. 19.09.1865, folwark Przechody (Pierechody), k. Soły, sakrament chrztu w parafii rzymsko-katolickiej w Sołach w dniu 5.10.1865, chrzestni – kapitan 2-go Sofijskiego Pułku Piechoty Lucjan Mikosza i wdowa Pelagia Zdanowska; wychowywał się u ciotki Katarzyny Mikosza w Żupranach, zm. 9.07.1947 ¹ Londyn, żona – Tatiana Łopato (de iure Pietrowna),ur. 21.01.1875 ² Smoleńsk, zm. 31.12.1944 Miedniewice; rodzice żony – Eugeniusz Łopato, prawosł., sędzia w Suwałkach & Nadzieja Gerngros, prawosł.)]

¹ na pomniku nagrobnym na cmentarzu powązkowskim widnieje błędna data i miejsce urodzenia oraz błędna data śmierci 7.07.1947; dwie daty śmierci generała (7 lub 9 lipca) funkcjonujące w literaturze wynikają zapewne z nieprecyzyjnej informacji podanej przez ówczesną prasę brytyjską.

² na pomniku nagrobnym na cmentarzu powązkowskim widnieje data urodzenia 21.01.1869

(według innych źródeł 9.07.1947) /28  Ernestyna ¹ (ur. do 1865, wsp. 1883, od 1927/8 mieszkała w Andrzejewie – parafia Turgiele, zm. w czerwcu 1941 przy próbie sowieckiej deportacji na Syberię, pochowana w Turgiele; nie była zamężna)

¹ pozostała przy nazwisku Żeligowska

/28   Magdalena=Maria ¹, córka wdowy Władysławy i Waleriana Mikosza (ur. 20 (20).06.1883, Żuprany, k. Żuprany, chrzestni – Lucjan i Ernestyna Żeligowscy; od 1927/8 mieszkała w Andrzejewie – parafia Turgiele, zm. в 1957 w Bringhton, Anglia; mąż – Litwin Petras Kaziunas)

¹ Maria z mężem zostali wywiezieni i jego losy są nieznane, a ona wraz z Armią Andersa trafiła przez Irak do obozu przejściowego w Ugandzie, a potem sama mieszkała w Anglii, gdzie zmarła w 1957 r.

51/35   14.05.1908 w Petersburgu urodziły się dzieci generała, bliźnięta Janina=Ernestyna ¹ (ślub 1936, rozwód 1955, zm. 30.06.1986 Warszawa; mąż Jerzy Szulc, prof. dr chirurg) i Tadeusz ² Żeligowscy (zm. bezdzietnie w roku 1990 Warszawa; pierwsza żona Wanda z domu hr. Rzewuska - ur. 1915 Sielec k. Chełm, ślub 26.08.1939 parafia Kumów obecnie diecezja lubelska, zm. 19.08.1995 Warszawa; druga żona Helen Wilson, Angielka)

¹ lekarka, w kolejnym pokoleniu pozostały tylko jej dwie córki - Anna i Bogumiła.

² oficer lotnictwa WP, pilot myśliwski podczas II Wojny Światowej w dywizjonie 309 Polskich Sił Powietrznych na Zachodzie w stopniu kapitana, po wojnie wrócił z Anglii do Polski, był dyrektorem Centralnej Biblioteki Rolniczej.

Uwaga: Istnieją podejrzenia, że zesłaniec Antoni Żeligowski (urodzony ok. roku 1844. Decyzja: „ za udział w spisku rebeliantów pozbawiony wszelkich praw i zesłany do guberni Tobolskiej”. Mieszkał w Czystopolu; kawaler; na podstawie manifestu z 25 maja 1868 otrzymał prawo swobodnego zamieszkania w kazańskiej guberni, przybył z Jenisejska do Kazania 6 października 1869. Na miejsce zamieszkania wybrał Łaiszew?, gdzie od dnia 11 października 1869 ustanowiono nad nim tajną, całodobową obserwację; od dnia 13 stycznia 1870 znajdował się pod nadzorem policji, z którego został zwolniony w sierpniu 1878) mógł należeć do tego rodu, jednak ze względu na brak danych potwierdzających jednoznacznie bezsporność tego faktu nie został przypisany do rodowodu.

Autor Wasilij Jursza wyraża podziękowanie i wdzięczność za pomoc w sporządzeniu Rodowodu urodzonych Żeligowskich wnuczkom generała Annie Halbe i dr Bogumile Olech (Warszawa)

Przy tworzeniu rodowodu wykorzystane zostały także badania nieżyjącego już wilejskiego krajoznawcy Anatola Rogacza i jego artykuł w gazecie „Regionalna gazeta” („Рэгіянальная газета”) № 34 z dnia 25.08.2006 roku.

Galeria fotografii gen. Lucjana Żeligowskiego i jego najbliższej rodziny

[przykładowe fotografie ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego, Polskiej Agencji Prasowej, Centralnego Archiwum Wojskowego, Instytutu Sikorskiego i opublikowanych w "Tygodniku Illustrowanym"]

pułkownik Lucjan Żeligowski - dowódca I Dywizji Strzelców I Korpusu Polskiego w Rosji, foto około roku 1917; źródło: Tygodnik Illustrowany rok 1920. Lucjan Żeligowski - na posterunku obserwacyjnym, walki oddziałów polskich na wschodzie, około roku 1915-1917; źródło: Centralne Archiwum Wojskowe Lucjan Żeligowski prawdopodobnie w Wilnie w roku 1920; źródło nieznane Lucjan Żeligowski - portret w mundurze generalskim; źródło: Instytut Polski Muzeum Sikorskiego w Londynie Lucjan Żeligowski - w czasie Mszy św. w Wilnie w roku 1920; źródło: Tygodnik Illustrowany rok 1921 Lucjan Żeligowski - w otoczeniu oficerów swojego sztabu - prawdopodobnie w Wilnie w roku 1920; źródło: Tygodnik Illustrowany rok 1921 gen. Lucjan Żeligowski - oczekiwanie przed Ostrą Bramą na przyjazd Józefa Piłsudskiego, Wilno 1922; źródło Tygodnik Illustrowany 1922 Lucjan Żeligowski - z lewej strony marszałka Piłsudskiego - podczas uroczystości z okazji przyłączenia Wileńszczyzny do Polski: przedstawiciele rządu polskiego i członkowie Tymczasowej Komisji Rządzącej Litwy Środkowej na spotkaniu z Józefem Piłsudskim, Wilno 1922; źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe Znaczki pocztowe Litwy Środkowej poświęcone postaci Lucjana Żeligowskiego i jego akcji zajęcia Wilna; znaczek lewy i środkowy: litografia drukarni LUX Lucjana Chomińskiego w Wilnie - wszedł do obiegu 1.11.1921, znaczek prawy: litografia drukarni Łaskow i Syn w Wilnie - wszedł do obiegu 01 - 02.1921 Lucjan Żeligowski obok marszałka Piłsudskiego na bankiecie pożegnalnym z okazji przejścia generała w stan spoczynku - rok 1927; źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe Zjazd członków Związku Kaniowczyków i Żeligowczyków w Stanisławowie, między 1932 - 34, powitanie Lucjana Żeligowskiego na dworcu kolejowym; źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe Spotkanie z parą prezydencką i premierem na wystawie-targach "Len Polski" w Warszawie, maj 1934, przemawia Lucjan Żeligowski; źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe Poseł Lucjan Żeligowski przybywa do Sejmu, Warszawa 4.06.1936; źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe Poseł Lucjan Żeligowski na spotkaniu z Prezydentem RP Władysławem Raczkiewiczem, Londyn 4.06.1941; źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe Lucjan Żeligowski na posiedzeniu Kapituły Orderu Virtuti Militari, Londyn rok 1943 lub 1944; źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe Lucjan Żeligowski przekazuje Polskim Siłom Powietrznym sztandar otrzymany od społeczeństwa okupowanego Wilna, lotnisko Swinderby, Anglia, 16.07.1941; źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe Transport trumny ze zwłokami Lucjan Żeligowski z Wielkiej Brytanii do Warszawy, od lewej córka generała Janina i synowa Wanda1, Warszawa - Okęcie 17.07.1947; źródło: Polska Agencja Prasowa Pogrzeb Lucjana Żeligowskiego - za trumną rodzina zmarłego (synowa Wanda1 i córka Janina oraz syn Tadeusz), Warszawa 17.07.1947; źródło: Polska Agencja Prasowa Pogrzeb Lucjana Żeligowskiego - przy trumnie rodzina zmarłego (synowa Wanda1 i córka Janina oraz syn kpt. Tadeusz Żeligowski), Warszawa 17.07.1947; źródło: Polska Agencja Prasowa Grób Lucjana Żeligowskiego oraz jego żony Tatiany i córki Janiny na Powązkach w Warszawie; błędna data i miejsce urodzenia oraz błędna data śmierci generała; źródło: Wikipedia Syn generała kpt. Tadeusz Żeligowski - pilot myśliwski w dywizjonie 309 Polskich Sił Powietrznych na Zachodzie; źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe Syn generała Tadeusz Żeligowski; źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe

¹ UWAGA ! Fotografie z pogrzebu generała Żeligowskiego pochodzące ze zbiorów Polskiej Agencji Prasowej mają błędne opisy agencyjne. Wanda z domu hr. Rzewuska - synowa generała - została przedstawiona jako żona generała, zamiast prawidłowo, jako żona Tadeusza Żeligowskiego - syna generała. O szczegółach dotyczących Wandy Żeligowskiej i jej udziału w pogrzebie czytaj: Antoni Kroh "Starorzecza" Warszawa 2010. (str. 296 - 306).